Podziemia Kamiennej Góry w Lubaniu

Firma AMC Zakład Robót Górniczych i Wysokościowych w okresie grudzień 2020-styczeń 2021 wykonała projekt realizacji udostępnienia podziemi pod Kamienną Górą w Lubaniu, a następnie od 12 lipca do 10 września 2021 roku realizowała prace górnicze o charakterze badawczym pod nadzorem archeologicznym i saperskim. Ze względu na potencjalne zagrożenie minowe i wskazania archeologa w zakresie prowadzenia prac ziemnych, drążenie i osadzanie stropnic wyprzedających odbywało się ręcznie.

Zakres prac:

wykonanie projektu realizacji udostępnienia podziemi,
wykonanie 50 metrów sztolni badawczej udostępniającej podziemia,
wykonanie wykopu w skarpie i portalu stabilizującego wlot do sztolni,
inwentaryzacja geodezyjna i skaning laserowy podziemi,
wykonanie planów, analiz przestrzennych oraz operatów,
wykonanie inwentaryzacji górniczej i geotechnicznej podziemi,
wykonanie koncepcji zabezpieczenia i udostępnienia podziemi do ruchu turystycznego wraz z kosztorysem.

W pierwszym etapie wykonano wytyczenie obszaru odkrywki skarpy, podczas której zidentyfikowano tory kolejki wąskotorowej, a następnie wykonano inwentaryzację i dokumentację archeologiczną. Po dokumentacji archeologicznej stanowisko zostało zasypane (zabezpieczone), a prace przy wykopie ziemnym były kontynuowane do etapu bezpiecznego zachowania nachylenia skarpy. W toku prac ujawniono zachowany rząd słupów drewnianych, który wskazywał na przebieg sztolni i stanowił oryginalne zabezpieczenie (zabudowę sztolni). W kilku miejscach zidentyfikowano również zniszczone stropnice oraz linę, którą najprawdopodobniej w latach 50. XX wieku dokonano zerwania stropnic.

Zagrożenie wodne ziściło się po wejściu wgłąb sztolni ok. 20m. Wcześniejsze rozpoznanie wskazywało na ponad 1m poziomu wody w głębi sztolni (poprzez odwierty badawcze spuszczono kamery i robota). Badanie wykazało, że wyda jest czysta. Udało się opanować nagły wypływ wody, a przed wejściem do sztolni zbudować odstojnik, z którego woda była odprowadzana do instalacji burzowej.

Zgodnie z wymogiem nadzoru archeologicznego prace na tym etapie prowadzone były wyłącznie ręcznie. Urabianie iłu, a następnie iłu przemieszanego z kamieniami, odbywało się za pomocą pyrlików i łopat, a urobek wywożono taczkami na hałdę odstawczą, skąd koparka wywoziła go codziennie dalej. Dla zapewnienia bezpieczeństwa prac, z wyprzedzeniem zabudowywana była obudowa górnicza. Zgodnie z projektem na słupy i stropnice stosowano belki iglaste o średnicy minimum 20 cm, zabezpieczone powłoką stabilizującą biologicznie i ognioochronną. Po zabezpieczeniu tego typu impregnatem drewno uzyskuje cechy materiału wg klasyfikacji ogniowej PN-EN 13501-1:2008, tj. drewno uzyskuje cechy materiału niezapalnego. Do zabezpieczenia stropu z wyprzedzeniem stosowana była wykładka wyprzedzająca „zabijana” poza stojakami ponad stropnicami w stropie z systemowej blachy stalowej z profilem trapezowym (kształtownik na pale szalunkowe KS-3,25). Zabudowa kolejnych odrzwi co 1 metr i wyprzedzająca zabudowa stropu zapewniła bezpieczeństwo w okresie drążenia. Elementy charakterystyczne zabudowy wyrobiska wraz z wymiarami, tj. stosowane odwodnienie, wentylacja i zabudowa zostały przedstawione w formie przekrojów wykonanych na chmurach punktów ze skanowania laserowego wykonanego w ramach inwentaryzacji powykonawczej.

Pod stropem, po prawej stronie (patrząc w kierunku wnętrza sztolni) na niektórych odcinkach odnaleziono przewód elektryczny. Z ciekawszych znalezisk odnaleziono elementy drewnianej drabiny (ok. 5. metr sztolni) oraz 2-metrowe wiertło górnicze (ok. 8. metr sztolni). Wszystkie znalezione elementy obudowy oraz przedmioty składowane były na przygotowanym do badań archeologicznych stanowisku. Na całej rozciągłości drążonej sztolni, tj. od początku wykopu w skarpie i w drążonym odcinku sztolni do betonowej tamy systemu grodziowego, po spągu biegną dwa tory kolejki wąskotorowej usytuowane na drewnianych i stalowych podkładach.

Wstępna inwentaryzacja górnicza i geotechniczna wraz z wstępną oceną zagrożenia zawaleniem obiektu została przeprowadzona bezpośrednio po wejściu do środka sztolni we współpracy z Patrolem Saperskim 23. Pułku Artylerii w Bolesławcu (równolegle prowadzone było rozpoznanie saperskie i ocena stanu stateczności obiektu pod kątem górniczym).

Inwentaryzacja geodezyjna metodą skanowania laserowego została wykonana w listopadzie 2021 roku. Wykonano również koncepcję zabezpieczenia podziemi i zagospodarowania terenu przyległego wraz z kosztorysem.

Inwentaryzacja wykazała, że na koniec listopada 2021 roku dostępnych jest 254 metrów bieżące sztolni, w tym 30-metrowy odcinek sztolni badawczej wydrążonej przez firmę AMC ZRGiW od portalu do betonowej tamy i ponad 10 metrów usuniętej podsadzki zdeponowanej oryginalnie pomiędzy betonowymi tamami systemu grodziowego, a następnie zabezpieczenie kolejnych kilkunastu metrów niestabilnego stropu i ociosów. Za odtworzonym wtórnie w 2021 roku odcinkiem znajduje się 214 metrów sztolni, które można podzielić ze względu na pełnione funkcje, rodzaj zastosowanych zabezpieczeń oraz stan samych sztolni: stopień ich zawalenia, stan zagrażający zawaleniem, częściowe zalanie lub degradację zabezpieczeń. Łączna suma powierzchni udostępnionych sztolni wynosi 789 metrów kwadratowych, a kubatura to 1971 metrów sześciennych.

Od zakończenia prac inwentaryzacyjnych Stowarzyszenie Miłośników Górnych Łużyc wraz z Gminą Miejską Lubań prowadzi działania zmierzające do dalszego udostępniania podziemi (szczególnie śluz przeciwwybuchowych) oraz do udostępnienia turystycznego podziemi samodzielnie. Z ciekawych inicjatyw, stworzono wizualizację (na podstawie szkiców) z możliwością poczucia klimatu podziemi Kamiennej Góry w Lubaniu. Serdecznie zachęcamy do wizyty na stronie Stowarzyszenia Miłośników Górnych Łużyc, a zmagania z drążeniem sztolni można zobaczyć na obszernych relacjach Leona - kanał Wyprawy Leona.